هوای پایتخت با برقی شدن آبی می‌شود! ایران کجای رقابت استفاده از خودرو‌های برقی است؟

به گزارش مجله خبری نگار، وقتی سال گذشته میلادی، خبر ممنوعیت فروش خودرو‌های بنزینی و دیزلی جدید در کشور‌های اتحادیه اروپا از سال ۲۰۳۵ توسط پارلمان اروپا تصویب شد، مشخص بود که خبر‌های زیادی در راه است. یکی از آنها طرح استکهلم، پایتخت سوئد در رابطه با ممنوعیت فروش خودرو‌های گازسوز و دیزلی از سال ۲۰۲۵ بود، یعنی ۱۰ سال زودتر از آنچه پارلمان اروپا می‌خواهد. حتی دولت چین هم اعلام کرده تا سال ۲۰۲۵ میلادی باید حداقل یک دستگاه از هر پنج دستگاه خودرویی که در این کشور وجود دارد، برقی یا هیبریدی باشد. در این میان شرکت‌های خودروساز در رقابت با یکدیگر قرار گفته‌اند و انگار حالا کل دنیا جمع شده‌اند تا زمین را با استراتژی جدیدشان یعنی سبزشدن و تولید خودرو‌هایی با آلایندگی صفر از شر آلودگی هوا نجات دهند. در این میان شاید برای خیلی از ما سؤال باشد که چرا خودرو‌های برقی در ایران جایی ندارند و آیا اصلا برنامه‌ای برای برقی کردن خودرو‌ها در کشور وجود دارد؟

برای اینکه دلیل محبوبیت و ترندشدن خودرو‌های برقی در جهان را بدانیم نیاز است بدانیم سوخت‌های فسیلی در همه این سال‌ها چه بر سر انسان و محیط‌زیست آورده و می‌آورند. در همین لحظه که این گزارش را می‌خوانید با وجود آگاهی همه دنیا از مضرات و آسیب‌ها، سوخت‌های فسیلی پراستفاده‌ترین منبع انرژی جهان‌اند و آسیب‌هایشان همچنان پابرجاست.

طبق گزارش‌ها، از هر ۹ مرگ در دنیا یکی به دلیل آلودگی هواست. نامرئی بودن این مرگ، اما شناسایی آن را سخت می‌کند، چون سوخت‌های فسیلی باعث تولید گاز‌های مضر، سمی و باران‌های اسیدی می‌شوند.

 یکی دیگر از معایب استفاده از سوخت‌های فسیلی، سوراخ شدن لایه اوزون و در نتیجه افزایش گرمایش جهانی است. محققان دانشگاه کالج لندن در پژوهش‌های خود متوجه شده‌اند هرچه میزان گاز‌های گلخانه‌ای در اتمسفر بیشتر باشد، تأثیرگذاری منفی آن بر حافظه، قابلیت‌های تمرکز و تصمیم‌گیری انسان بیشتر خواهد بود. این درحالی است که اختلالات فکری در نتیجه تغییرات آب‌وهوایی در دهه‌های آتی به مشکلی شایع تبدیل خواهد شد. محققان دانشگاه UCL ادعا می‌کنند طبق شواهد با افزایش سطح دی‌اکسید‌کربن، عملکرد شناختی انسان کاهش می‌یابد و سبب کاهش قدرت مغزی افراد شده و روی حافظه و قابلیت‌های تمرکز افراد تاثیرگذار است. اما آلودگی هوا غیر از مشکلاتی که برای سلامتی ایجاد می‌کند، ضربه بزرگی هم به اقتصاد جهان می‌زند. ضربه‌ای که تاثیر آن بر کشور‌های فقیر و با درآمد کم، بیشتر از دیگران است.

ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون هر سال باعث ۹۳ میلیارد روز بیماری برای مردم جهان می‌شوند. بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در سراسر جهان باعث ایجاد ۸.۱ تریلیون دلار خسارت معادل ۶ درصد کل تولید ناخالص کشور‌های دنیا می‌شود و در هر ثانیه ۲۵۶ هزار دلار به اقتصاد جهان خسارت می‌زند. این، اما همه آسیب آلودگی هوا نیست و تنها مشتی نمونه خروار است.

چینی‌ها پیشتازند

در چین سال‌هاست که مردم به آلودگی هوا عادت کرده‌اند. خیلی از مردم با ماسک و صورت‌های پوشیده در خیابان‌های شهر‌های بزرگ تردد می‌کنند و تقریبا تمام جمعیت این کشور، هوایی را تنفس می‌کنند که پر از ذرات معلق و سمی است. در چین، توسعه از هر چیزی مهم‌تر است. حتی از سلامت مردم. تحقیقات دانشگاه نانجینگ نشان می‌دهد یک‌سوم تمام مرگ‌ها در چین به آلودگی هوا ربط دارد. این تحقیقات بعد از بررسی روی ۳ میلیون نفر در ۷۴ شهر مختلف چین انجام و معلوم شد ۳۱ درصد همه مرگ و میر‌ها در این کشور به آلودگی مربوط است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه ۲ میلیون نفر در چین بر اثر بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا جان خودشان ار از دست می‌دهند. آلودگی هوا در پکن سالانه باعث ۳۰ هزار مرگ و ۱۴ میلیارد دلار خسارت به این شهر می‌شود. در عین حال در حال حاضر خودروسازان چینی در زمینه تولید خودرو‌های برقی، پیشگام‌اند.

براساس داده‌های موجود، ۱۰ شرکت خودروساز چینی، ۲.۸۳ میلیون دستگاه خودروی برقی در سال ۲۰۲۲ تولید کرده‌اند. رقمی که معادل ۲۳ درصد از فروش جهانی آنها می‌شود. البته طبق آمار، از ۷۱.۳ میلیون دستگاه خودروی فروخته‌شده توسط خودروسازان مطرح دنیا در سال ۲۰۲۲، فقط ۸.۸ درصد تمام الکتریکی بوده‌اند. هرچند سهم خودرو‌های برقی در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل از آن افزایش پیدا کرده، ولی در مقایسه با اهداف خودروسازان رقمی بسیار کوچک محسوب می‌شود. از سوی دیگر بررسی سهم خودرو‌های برقی از بازار، گویای وجود شکافی عمیق بین خودروساز‌های چینی و رقبای اروپایی، آمریکایی، ژاپنی و کره‌ای است. با وجود تلاش‌ها و پیشرفت‌های چشمگیر، واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد صنعت خودروسازی فاصله بسیار زیادی با برقی‌سازی کامل دارد. تدوین استراتژی‌های جدید برای «سبزشدن» و تولید خودرو‌هایی با آلایندگی صفر، تنها یک تکه از پازلی به وسعت جهان است. 

راه گریزی جز خودرو‌های برقی نیست

برای رسیدن به استراتژی «سبز شدن» کاری نمی‌توان کرد جز دور شدن از سوخت‌های فسیلی. غیر از خودرو‌های برقی، وسیله نقلیه شما هر بار که کار می‌کند هوا را آلوده می‌کند و این آلودگی نه تنها از بین نمی‌رود بلکه در جو باقی می‌ماند. سه نوع اصلی آلاینده هوا، مونوکسید کربن، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات معلق‌اند. طبق گزارش سازمان حفاظت از محیط زیست، ۹۵ درصد از کل انتشار co در شهر ممکن است از اگزوز وسایل نقلیه باشد و تنفس آن بر اندام‌های حیاتی مانند قلب و مغز تاثیر می‌گذارد. همچنین هنگامی که سوخت خودرو‌ها می‌سوزد NO۲ از خودرو‌ها خارج می‌شود و تنفس آن بر سیستم تنفسی تأثیر می‌گذارد. این آلاینده‌ها باعث سرطان و بیماری‌هایی مثل آسم، بیماری‌های مادرزادی و سوزش چشم می‌شود. ۵۴ درصد مرگ‌های زودرس به دلیل بیماری قلبی و سکته مغزی است که آلودگی هوا نقش مهمی در آن دارد و ۷ درصد از مرگ و میر زودرس ناشی از بیماری مزمن انسداد ریوی مربوط به آلودگی هوا است.

چرا خودرو‌های برقی؟ 

همانطور که گفتیم، استراتژی دنیا برای مقابله با چالش‌هایی که سوخت‌های فسیلی برای انسان و کره زمین دارد، تولید انبوه خودرو‌های الکتریکی و برقی موسوم به خودرو‌های پاک است. بر اساس گزارشی که در وب‌سایت ergon آمده است، در سال‌های اخیر بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که خودرو‌های برقی و الکتریکی دارای مزایا و فواید متعددی‌اند که تنها یکی از آنها، حفظ بهتر محیط زیست خواهد بود. از مزایای استفاده از خودرو‌های برقی، کاهش هزینه سوخت است. در گزارش‌های منتشر شده، هزینه شارژ خودرو‌های برقی یک‌سوم هزینه سوخت‌گیری برای خودرو‌های بنزینی و دیزلی اعلام و گزارش شده است. هزینه کم در نگهداری و استفاده، کاهش میزان آلودگی هوا، حفظ محیط زیست و کاهش شیوع بیماری‌های تنفسی، قلبی و ریوی، از دیگر فواید جایگزین شدن خودرو‌های برقی به جای خودرو‌های بنزینی و گازسوز است.

روند برقی شدن در دنیا 

بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، در سطح جهان، حدود ۹ درصد از وسایل نقلیه مسافربری فروخته شده در سال ۲۰۲۲ تمام الکتریکی بوده‌اند. این میزان، ۱۰ برابر بیشتر از پنج سال قبل آن است. در این میان بعضی کشور‌ها در این امر پیشرو‌اند و بیشترین سهم فروش خودرو‌های برقی را دارند. نروژ، رهبر جهانی خودرو‌های برقی است و توانسته طی ۱۲ سال، فروش خود را از کمتر از ۱ درصد به ۸۰ درصد افزایش دهد. سایر کشور‌ها در رده‌های بعدی عبارتند از ایسلند (۴۱ درصد)، سوئد (۳۲ درصد)، هلند (۲۴ درصد) و چین (۲۲ درصد). جایگاه چین در این فهرست به ویژه با توجه به اینکه بزرگ‌ترین بازار خودرو در جهان است، قابل توجه است.

دو بازار بزرگ خودروی دیگر یعنی اتحادیه اروپا (۱۲ درصد) و ایالات متحده (۶ درصد) اند که هرچند نرخ فروش کمی دارند، اما به سرعت در حال توسعه‌اند. این روند در بسیاری از کشور‌ها رو به رشد است. مثلا فروش خودرو‌های برقی هند از ۰.۴ درصد به ۱.۵ درصد فقط در یک سال از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این تقریبا سه برابر سریعتر از میانگین جهانی است که سه سال طول کشید تا از ۰.۴ درصد فروش خودرو‌های برقی در سال ۲۰۱۵ به ۱.۶ درصد در سال ۲۰۱۸ برسد. فروش خودرو‌های برقی باید تا سال ۲۰۳۰ به ۷۵ تا ۹۵ درصد از فروش خودرو‌های سواری افزایش یابد تا با اهداف آب و هوایی بین‌المللی سازگار باشد. با توجه به نمودار رشد در فروش خودرو‌های برقی، این هدف در دسترس است به این صورت که متوسط نرخ رشد سالانه طی پنج سال گذشته ۶۵ درصد بوده است و طی هشت سال آینده، جهان به میانگین نرخ رشد سالانه ۳۱ درصد نیاز دارد.

ایران در مسیر برقی شدن 

حالا در جایی هستیم که کشور‌های دنیا برای دستیابی به تولید انبوه خودرو‌های برقی با هم در رقابتند و کشور‌های پیشگام در استفاده از وسایل نقلیه پاک و دوستدار محیط زیست سعی دارند با ارائه تسهیلات ویژه و تبلیغات گسترده، مردم و شهروندان خود را به استفاده و خرید وسایل نقلیه برقی و هیبریدی تشویق و ترغیب کنند. ایران هم اگرچه چند سال مهم را از دست داده، اما بالاخره حرکت را شروع کرده است. باتوجه به اینکه آلودگی هوا، دغدغه همیشگی تهران است، چندی پیش خبر رونمایی از تاکسی‌های برقی پایتخت منتشر شد و حالا این تاکسی‌ها در سطح شهر تردد می‌کنند.

معاون صنایع حمل و نقل وزارت صمت دولت سیزدهم هم در رابطه با تولید و عرضه خودرو برقی در کشور گفته بود «واردات خودرو‌های برقی حداکثر تا انتهای سال ۱۴۰۳ است ولی برنامه ساخت، شروع شده و انتظار داریم از انتهای سال ۱۴۰۳ به بعد محصولات داخلی خودروی برقی نیز در کنار محصولات خارجی به مشتریان عرضه شود.» حالا باید منتظر ماند و دید چه زمانی خودرو‌های برقی جایگزین میلیون‌ها خودروی بنزینی و دیزل در جاده‌های ایران خواهند شد و آسمان شهر‌های بزرگ به ویژه تهران، آبی‌تر از سال‌های قبل می‌شود. با اتفاقاتی که این روز‌ها به ویژه در پایتخت در حال رقم خوردن است، احتمالا این زمان خیلی هم طولانی نخواهد بود.

منبع: فرهیختگان-هانیه درویش